Vruchtbaarheids-behandeling en werk: zo steun je collega’s

De cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie liegen er niet om. Maar liefst 1 op de 6 stellen worstelt met vruchtbaarheidsproblemen. Op bijna elke werkplek werken dus wel mensen die in een vruchtbaarheidstraject zitten of hebben gezeten. Een vruchtbaarheidsbehandeling en werk combineren is een uitdaging op zich. De behandelingen slokken veel tijd op en brengen soms ook spanning, verdriet en klachten met zich mee. Hoe steun je je medewerkers tijdens zo’n traject? Wij spraken erover met 2 professionals die zelf een vruchtbaarheidsbehandeling hebben ondergaan.

Welke impact heeft een vruchtbaarheidsbehandeling op het werk?

Een vruchtbaarheidsbehandeling, zoals IVF of ICSI, heeft op veel manieren impact op de vrouw die het traject ondergaat en haar eventuele partner. Ten eerste is het voor veel mensen al moeilijk dat er hulp bij nodig is om hun kinderwens in vervulling te laten gaan. Ten tweede is er grote onzekerheid over de afloop. Iedereen die een vurige kinderwens heeft of heeft gehad, weet hoe frustrerend het kan zijn als die wens niet zonder meer uitkomt.

Daarnaast zijn er een paar dingen die de combinatie van een vruchtbaarheidsbehandeling en werk extra pittig maken:

• Behandelingen als IVF en ICSI vragen veel tijd van iemand. Ook reizen steeds meer stellen af naar België of Duitsland voor hun traject. Het reizen van en naar het ziekenhuis kost dan al veel tijd.
• Vrouwen moeten soms hormonen spuiten voor het traject. Die hormonen kunnen emotioneel en lichamelijk veel met iemand doen. Ze veroorzaken bij sommige vrouwen o.a. stemmingswisselingen of opvliegers.
• Ook komen bij een vruchtbaarheidsbehandeling soms medische ingrepen kijken, zoals een eicelpunctie. Sommige behandelingen vinden onder narcose plaats. Dat vraagt veel van iemand.
• Een fertiliteitstraject brengt veel stress met zich mee. Mensen kunnen daardoor gevoeliger worden voor werkstress als ze in zo’n traject zitten.
• Soms is het voor mensen confronterend als een collega zwanger is of als er op het werk veel over gezinssituaties wordt gesproken.
• Niet elke ICSI- of IVF-poging slaagt. Dat is mentaal een zware klap als iemand dit hele traject heeft doorstaan, ook omdat je maar 3 pogingen vergoed krijgt.
• De ziekenhuisafspraken zijn niet altijd vooraf in te plannen, maar hangen deels af van de menstruatiecyclus van de vrouw. Soms komen er dus onverwachte ziekenhuisbezoekjes bij kijken. Dat kan lastig te regelen zijn met werk en daardoor voor stress zorgen.

Daar komt nog bij dat veel medewerkers een drempel voelen om voor het eerst te praten over hun vruchtbaarheidsbehandeling op het werk. Elin zegt daarover: “Het is natuurlijk heel persoonlijk om over zo’n traject te vertellen op het werk. Maar ik wilde ook geen smoes moeten verzinnen als ik naar een ziekenhuisafspraak moest. Tegelijkertijd wilde ik niet dat iedereen er continu naar zou vragen. Ik heb het toen toch verteld. Ik dacht: als ik door een mislukte poging verdrietig ben en mijn hoofd er minder goed bij kan houden, vind ik het fijn als collega’s weten waar dat door komt.”

Hoe steun je medewerkers tijdens een vruchtbaarheidsbehandeling?

Als leidinggevende krijg je waarschijnlijk niet dagelijks te maken met medewerkers die een vruchtbaarheidsbehandeling ondergaan. Hoe kun je hen het beste steunen in deze onzekere en moeilijke periode? Wat kun je doen om de combinatie van een vruchtbaarheidsbehandeling en werk makkelijker te maken? Dit zijn 7 tips die Elin en Carlijn – zelf ervaringsdeskundigen – aan werkgevers meegeven.

1. Vraag wat de medewerker van jou nodig heeft

   De ene persoon zal het fijn vinden om openlijk over het traject te praten. De ander houdt het liever voor zichzelf. Daarom helpt het om vooraf te vragen wat iemand zelf van jou verwacht en waar deze persoon behoefte aan heeft. Zo kun je medewerkers steunen op een manier die zij prettig vinden.
   
   - Vindt iemand het fijn als jij vraagt hoe het gaat of neemt diegene liever zelf het initiatief?
   - Heeft deze persoon behoefte aan vaker thuiswerken of meer flexibiliteit op het werk? Of wil hij of zij juist graag aan het werk blijven zoals anders?
   - Wil de medewerker graag dat ook andere collega’s ervan afweten of heeft diegene liever dat het tussen jullie blijft?
   
   Zo vertelt Elin: “Ik was open over de vruchtbaarheidsbehandeling richting mijn leidinggevende en directe collega’s. Ik vond het fijn dat zij ervan wisten en ook snapten waarom ik soms niet bij een meeting kon zijn of waarom ik verdrietig was als een poging mislukte. Achteraf was het heel helpend om erover te praten. Toen ik erover sprak, merkte ik pas hoeveel mensen vergelijkbare dingen hebben meegemaakt of iemand kenden die ook een traject had doorlopen.”
   
   Carlijn, die zelf hr-manager is, heeft dezelfde ervaring, maar merkt ook hoe verschillend dit voor iedereen is: “Het zit in mijn aard om er open over te zijn. Het voelde voor mij heel logisch om dit te bespreken op kantoor. Maar mijn man vond het juist heel lastig om erover te praten en hield het liever voor zich. Dat verschilt dus echt per persoon.”
   
   

2. Geef de ruimte om naar ziekenhuisafspraken te gaan

   Elin en Carlijn herinneren zich allebei nog hoeveel tijd het fertiliteitstraject opeiste. Elin werd behandeld in Gent en was alleen al aan het heen en weer reizen een paar uur kwijt. Carlijn deed in totaal 11 IVF-pogingen en moest daardoor ook vaak op en neer naar het ziekenhuis. Ze is dankbaar dat ze er nooit verlof voor hoefde op te nemen.
   
   Ze geven dan ook aan leidinggevenden de tip om medewerkers – los van wat de cao hierover zegt – vrij te geven voor de behandelingen. Medewerkers ervaren juist veel stress als al hun vrije dagen opgaan aan de ziekenhuisafspraken, en die afspraken zijn natuurlijk niet bepaald hetzelfde als een gewone vrije dag. Ondersteun je medewerkers door toe te staan dat ze de afspraken onder werktijd plannen.
   
   Wat zegt de wet over een vruchtbaarheidsbehandeling tijdens het werk?
   
   Volgens de Wet arbeid en zorg (WAZO) hebben medewerkers recht op betaald verlof voor een korte tijd. Een vruchtbaarheidsbehandeling valt binnen die wet onder “een zeer persoonlijke omstandigheid”. Een medewerker mag dus onder werktijd naar deze ziekenhuisafspraken gaan. Daarnaast kunnen medewerkers soms gebruik maken van calamiteitenverlof voor moeilijk te plannen korte afspraken die voor het traject bedoeld zijn. Denk daarbij aan een inseminatie als een vrouw plotseling een eisprong heeft.
   
   Wel is het zo dat de cao altijd voorgaat op deze wet. Dus als in jouw cao iets staat over bezoek aan een arts of ziekenhuis onder werktijd, dan gaan de richtlijnen uit de cao vóór de regels uit de Wazo. Overigens kun je er als leidinggevende voor kiezen om jouw medewerker – los van de cao – vrij hiervoor te geven.
   
   

3. Geef ook ruimte om zich ziek te melden

   Elin haalde tijdens haar fertiliteitstraject veel afleiding uit haar werk. Ze legt uit: “Zwanger worden lukte niet vanzelf, maar werk voelde als iets wat wél lukte. Dat was voor mij een welkome afleiding.” Maar er zijn ook vrouwen en partners die een paar dagen of langere tijd niet kunnen werken door wat er speelt. Carlijn geeft aan: “Bij mij moest een zwangerschap helaas vroegtijdig worden afgebroken. Dat had natuurlijk veel impact. Ik was heel opgelucht dat mijn werkgever er niet moeilijk over deed dat ik me ziek meldde.”
   
   Carlijn merkt in haar werk als hr-manager dat mensen soms beter tijdelijk thuis kunnen blijven als ze zich niet goed voelen. Haar advies is dan ook om medewerkers, als zij dat nodig hebben, de ruimte te geven om zowel fysiek te herstellen als aandacht te geven aan de emotionele impact van het traject. Als iemand doorgaat alsof er niets gebeurd is, dan is dat op de korte termijn misschien een handig copingmechanisme, maar het is vaak niet duurzaam. De kans is groot dat de impact op een ander moment als een boemerang terugkomt. Een burn-out of langer verzuim ligt dan op de loer.
   
   

4. Breng medewerkers in contact met lotgenoten

   Ken je toevallig iemand die ook een fertiliteitstraject heeft doorgemaakt? Of weet je dat een collega in hetzelfde schuitje zit? Kijk dan of je hen met elkaar in contact kunt brengen. Dubbelcheck natuurlijk wel even of ze hier allebei voor openstaan. Dan kunnen zij elkaar daarin steunen. Elin werd bijvoorbeeld door haar leidinggevende gekoppeld aan een collega die hetzelfde doormaakte. “Het was heel fijn om er open over te praten met haar.”
   
   

5. Laat je medewerkers vrij en geef vertrouwen

   Verder geven Elin en Carlijn allebei aan dat het enorm helpt als de leidinggevende of hr-medewerker vertrouwen geeft. Elin legt uit: “Mijn leidinggevende liet direct blijken dat ze erop vertrouwde dat ik, ondanks alles, mijn werk goed deed. Dat maakte voor mij veel verschil. Door de vrijheid die ik kreeg, was ik – in het traject en daarna – extra loyaal naar mijn werkgever. Ik voelde me begrepen en gewaardeerd.”
   
   Als jij er voor medewerkers bent in deze lastige periode, levert dat je blije, tevreden en betrokken medewerkers op.
   
   

6. Vergeet ook de partners niet

   Carlijn heeft nog een belangrijke tip voor leidinggevenden: “Vergeet de partner niet die dit traject óók doormaakt. Ook voor hen is het zwaar, ondanks dat zij misschien de medische behandeling niet ondergaan. Vraag eens hoe het voor de partner is als je weet dat iemand zo’n traject doormaakt, en toon interesse.”
   
   Voor partners is overigens in de wet minder geregeld rondom vruchtbaarheidsbehandelingen en werk. Partners hebben alleen recht op kortdurend verlof als het noodzakelijk is dat zij de vrouw begeleiden. Het is alleen niet altijd “noodzakelijk” dat zij meegaan. Tegelijkertijd is het voor partners vaak wel heel belangrijk om hun vrouw tijdens inseminaties bij te staan.
   
   

7. Bied preventief coaching aan

   Nog iets om over na te denken is om coaching aan te bieden voor werknemers die een vruchtbaarheidsbehandeling ondergaan of een miskraam hebben. Wijs op de mogelijkheid om met een bedrijfsarts te spreken of bied een gesprek met een (gespecialiseerde) coach aan. Op die manier laat je zien dat het voor jou belangrijk is dat werknemers goed in hun vel zitten en dat je hen hierbij wilt steunen. Dit is een win-winsituatie, want coaching verkleint ook de kans op verzuim of stress.
   
   

WorkFamily Solutions is er voor werkende ouders

De combinatie van werk en ouderschap kan voor medewerkers met kinderen erg pittig zijn. Denk daarom mee met medewerkers in alle fases van het ouderschap – van een eventueel fertiliteitstraject tot de zwangerschap, de babytijd en alle fases daarna. Daarmee voorkom je werkstress, burn-outs en verzuim én heb je meer tevreden werknemers op de vloer.

WorkFamily Solutions staat klaar voor organisaties die hun medewerkers met kinderen willen ondersteunen bij de optimale werk-privébalans. Wij bieden bedrijfsplekken voor kinderopvang, incidentele opvang, 1:1-sessies met een coach of expert en een kennisbank vol waardevolle artikelen.

Wil je weten hoe we jouw organisatie kunnen helpen? Bekijk onze diensten of plan direct een kennismaking in.

*Elin en Carlijn zijn pseudoniemen. De echte namen van de geïnterviewden zijn bekend bij de redactie.