Zwangerschaps-discriminatie op het werk nog altijd aan de orde van de dag

Wist je dat zwangerschapsdiscriminatie nog steeds bij 43% van de zwangeren speelt?

“Goh, dat komt nou net niet handig uit!”, “Ben je nu alwéér zwanger?” of “Je bent zwanger, niet ziek, hè?!”. Het zijn zomaar een paar opmerkingen die zwangeren naar hun hoofd geslingerd kunnen krijgen. Je zou denken dat in het geëmancipeerde Nederland van nu zwangerschapsdiscriminatie allang niet meer speelt. Toch is – helaas – niets minder waar. Nog altijd voelt 43% van de zwangeren zich op een bepaalde manier gediscrimineerd op het werk. In welke vormen komt dat nog voor? En wat kun je hier als werkgever aan doen?

Wat is zwangerschapsdiscriminatie?

Zwangerschapsdiscriminatie betekent dat een werkgever een vrouwelijke werknemer benadeelt omdat zij zwanger is, een kinderwens heeft of jonge kinderen heeft. Het kan bijvoorbeeld inhouden dat je een 30-jarige medewerker niet aanneemt omdat je verwacht dat zij een kinderwens voor de korte termijn heeft, of dat je een zwangere medewerker geen promotie biedt. Ook kan zwangerschapsdiscriminatie bestaan uit zogenaamd grappige of denigrerende opmerkingen op de werkvloer over een zwangere medewerker.

Dat alles is vanuit Artikel 1 van de Wet Gelijke Behandeling niet toegestaan. In dit artikel staat bijvoorbeeld dat werkgevers bijvoorbeeld niet mogen vragen naar een kinderwens of zwangerschap, zwangeren niet mogen ontslaan en vrouwen na hun zwangerschapsverlof de functie moeten teruggeven die ze vóór hun verlof hadden.

Zwangerschapsdiscriminatie: verboden, maar geen verleden tijd

Om zwangeren te beschermen, gelden er allerlei wetten en regels op het werk. Zo moeten werkgevers zorgen dat een zwangere veilig en gezond kan werken. Ook mogen werkgevers een baan of promotie niet weigeren vanwege een zwangerschap. Verder zijn werkgevers verplicht om voor veilige werkomstandigheden te zorgen. Dus als een zwangere vrouw door bekkeninstabiliteit of andere klachten minder aankan, dan moet de werkgever hier het werk op aanpassen.

Mooi geregeld, zou je denken. En ja, dat is het ook. Maar zwangerschapsdiscriminatie is nog altijd iets waar een aanzienlijk deel van de werkende zwangere vrouwen mee te maken krijgt. Om hoeveel vrouwen het gaat? Bijna de helft van alle werkende of werkzoekende vrouwen. Maar liefst 43% van hen krijgt (vermoedelijk) te maken met een vorm van discriminatie vanwege haar zwangerschap of het moederschap. Dat blijkt uit verschillende studies van het College voor de Rechten van de Mens.

Voorbeelden zwangerschapsdiscriminatie

Op wat voor manieren komt zwangerschapsdiscriminatie zoal voor op het werk? Maar liefst een kwart van de vrouwen loopt een promotie, opleiding of salarisverhoging mis door een zwangerschap. Daarnaast wordt 1 op de 5 vrouwen afgewezen voor een sollicitatie door hun zwangerschap. Ook dat blijkt uit de studie van het College.

Andere voorbeelden van zwangerschapsdiscriminatie zijn:

• afwijzing voor een baan vanwege zwangerschap of het moederschap
• geen opleiding mogen volgen vanwege een zwangerschap
• vrouwen van 25-35 jaar met een kinderwens niet aannemen 
• geen promotie aanbieden vanwege zwangerschap
• een aanvraag voor parttime werken weigeren
• bepaalde verantwoordelijkheden afnemen vanwege zwangerschap (of daarna)
• opmerkingen maken als een vrouw minder gaat werken
• klagen over de kosten die of het “gedoe” dat een zwangerschap oplevert
• vervelende opmerkingen van collega’s (“Jij bent er snel bij?”, “Moet dat net nu?”, etc.)
• ouderschapsverlof ontmoedigen
• kleinerende opmerkingen maken over zwangerschapsklachten
• de functie schrappen of ongewenst aanpassen bij terugkeer na verlof
  
  

Hoe voorkom je zwangerschapsdiscriminatie op het werk?

Als werkgever zou je zwangere vrouwen voor elk van die vormen van zwangerschapsdiscriminatie moeten beschermen. Dus het is niet alleen belangrijk dat je als werkgever zelf zwangeren niet benadeelt. Het is ook jouw taak om collega’s erop aan te spreken als zij discriminerend gedrag vertonen, zelfs als het niet doelbewust is. Zo kun je een cultuur stimuleren waarin dat niet meer geaccepteerd is.

Wat kun je zoal doen om zwangerschapsdiscriminatie in al zijn vormen te voorkomen op het werk? Dit zijn 6 tips voor werkgevers.

1. Wijs zwangeren op de meldopties voor discriminatie

   Slechts 11% van de vrouwen die met (mogelijke) zwangerschapsdiscriminatie te maken krijgt, maakt daar melding van. Dat is zonde! Als werkgevers niet weten dat dit speelt, is het lastig om iets te veranderen. Wijs zwangeren daarom op de mogelijkheden om (intern of extern) te praten over hun gevoelens van discriminatie of vragen of zorgen. Dat maakt het laagdrempeliger om dit uit te spreken.
   
   Zo kunnen zwangeren een melding van de (mogelijke) discriminatie maken bij het College voor de Rechten van de Mens. Dat kan ook anoniem. Karlijn Straver, programmamanager arbeidsmarkt bij Women Inc., raadt bedrijven overigens aan om een externe vertrouwenspersoon in te schakelen voor deze en andere meldingen. Het fijne hieraan is dat die persoon onafhankelijk, maar wel benaderbaar is voor medewerkers.
   
   

2. Ken jouw plichten en de rechten van de medewerker en communiceer daarover

   Een goede eerste stap is om als werkgever zelf op de hoogte te zijn van de rechten die zwangere medewerkers hebben. En om ook jouw plichten als werkgever te kennen. Wist je bijvoorbeeld dat zwangeren recht hebben op een rustruimte op het werk en op extra pauzes? En dat zwangere medewerkers geen uren hoeven op te nemen voor afspraken met de verloskundige en dat ze vrijgesteld zijn van onregelmatig werk?
   
   Veel zwangere vrouwen ervaren een grote drempel om het aan te geven als ze veel klachten ervaren, als ze tegen dingen aanlopen of als bepaalde taken niet meer lukken. Het helpt enorm als je zelf proactief aangeeft meedenkt en wijst op de voorzieningen. Dan kan de zwangere vrouw daar met minder schuldgevoel gebruik van maken.
   
   Tip: neem onze checklist ‘Help, mijn medewerker is zwanger!’ door of bekijk deze pagina van het Juridisch Loket.
   
   

3. Vraag wat de medewerker zelf zou willen

   Officieel mag je een zwangere niet zomaar minder verantwoordelijkheden geven tijdens of na haar zwangerschap. Dat valt onder zwangerschapsdiscriminatie. Ook al is het misschien goed bedoeld. Je wilt een zwangere medewerker bijvoorbeeld niet met lastige klantcases of krappe deadlines opzadelen. Maar probeer hier niet eigenhandig beslissingen over te nemen. Vraag het aan de medewerker. Vindt zij het fijn om haar takenpakket te wijzigen of bepaalde opdrachten of klanten te laten varen? Of houdt ze het liever zoals het is?
   
   Zelfs groeien in verantwoordelijkheden tijdens of na de zwangerschap kan prima, als een medewerker daar zelf ook voor open staat. Met coaching kun je helpen om dit soepel te laten verlopen, zowel professioneel gezien als op persoonlijk vlak.
   
   De ene persoon is de andere niet. Voor de één is het misschien een enorme opluchting dat ze leidinggevende taken mag overdragen. Voor een ander kan dat juist een teleurstelling zijn. Met een open gesprek voorkom je scheve ogen.
   
   

4. Begin zelf over ouderschapsverlof

   In sommige organisaties rusten nog steeds vooroordelen op parttime werken of ouderschapsverlof. Voor werknemers kan de drempel dan extra hoog liggen om hiervoor te kiezen. Tegelijkertijd is het in onze ogen ontzettend belangrijk om medewerkers juist te stimuleren aan die behoefte toe te geven. Cijfers van het CBS laten zien dat 25- tot 35-jarigen de leeftijdscategorie met het meeste verzuim zijn.
   
   Ouderschapsverlof is een goede manier om burn-out en verzuim te voorkomen. Je moet het zo zien: door het verlof mis je je medewerker misschien iets langer, maar voorkom je wel dat een medewerker echt voor heel lang uitvalt door overspannenheid of erger. Ook geeft dit medewerkers de tijd om alles thuis goed te organiseren, waardoor de overgang terug naar werk makkelijker is.
   
   Wijs medewerkers dus zeker op de mogelijkheden hiervoor. Vergeet niet om ook ouderschapsverlof voor vaders aan te stippen. Het blijkt dat ouderschapsverlof bij vaders, ook na de verlofperiode, leidt tot een meer eerlijke verdeling van zorgtaken tussen partners. Goed voor vaders én moeders dus!
   
   

5. Praat eens met moeders (in spe) over zwangerschapsdiscriminatie

   Niemand kan beter vertellen of er sprake is van zwangerschapsdiscriminatie en op welke manier dat zich voordoet dan zwangeren en moeders zelf. Organiseer eens een focusgroep met een paar mensen uit je organisatie. Creëer een veilige sfeer en vraag deze vrouwen waar zij tegenaan lopen of liepen. Hoe goed is het in jouw organisatie geregeld voor zwangeren? Zijn er vervelende opmerkingen? Wat vinden deze vrouwen al goed gaan, en wat kan beter?
   
   Dit kan een goede manier zijn om ongeziene zwangerschapsdiscriminatie boven tafel te krijgen. De uitkomsten van zo’n gesprek kun je vervolgens gebruiken om een preventiebeleid voor zwangerschapsdiscriminatie op te stellen.
   
   

6. Houd elkaar alert

   Zwangerschapsdiscriminatie kan ‘m al in heel kleine opmerkingen zitten. Soms glippen die er zomaar tussendoor of vang je iets op in de wandelgangen. Juist in die losse uitspraken schuilt een kans voor cultuurverbetering. Blijf elkaar erop aanspreken als je discriminerende opmerkingen hoort, zelfs al zijn ze niet beledigend bedoeld.
   
   Wees dus alert op kleine en grote discriminerende opmerkingen, zoals:

• “Je zwangerschap komt wel net onhandig uit.”
• “Als je dan straks maar niet minder gaat werken!”
• “Oh nee, je moet niet een thuisblijfmoeder worden, hoor.”
• “Dan ga je straks zeker parttime werken, hè?!”
• “Ben je nu alwéér ziek, zwak en misselijk?”
• “Die promotie? Nou, daar kijken we na je zwangerschap wel weer naar!”
• “Jeetje, moet je nu alweer naar de verloskundige?”
• “Zwanger is niet hetzelfde als ziek zijn. Je kunt toch gewoon werken?
  
  Spreek anderen erop aan als je zulke dingen hoort en moedig collega’s ook aan om dat onderling te doen. Alleen samen zorg je voor een werksfeer waarin zwangeren zich niet benadeeld of met scheve ogen aangekeken voelen.
  
  

Wil je jouw medewerkers met kinderen ondersteunen?

Wat ook helpt? Ondersteun medewerkers met kinderen (op komst). Laat zien dat je graag met hen meedenkt in plaats van een zwangerschap te zien als een probleem. Dáár hebben wij als WorkFamily Solutions iets op bedacht. WorkFamily Solutions biedt bedrijfsplekken voor kinderopvang, incidentele opvang én coaching bij vragen waar werkende ouders tegenaan lopen.

Juist in deze spannende fase in het leven van een medewerker kun jij je als werkgever van je beste kant laten zien. Wij helpen je erbij!

Benieuwd naar ons aanbod? Bekijk onze diensten of plan direct een kennismaking in. Dan vertellen we je graag meer.