Postnatale depressie en werk: hoe ondersteun je een medewerker in deze situatie?

Wist je dat voor 10% van de vrouwen de eerste periode na de geboorte juist een pikzwarte tijd is?

De eerste weken na de geboorte één grote roze wolk? Nee hoor, niet voor alle ouders. Veel ouders vinden de zorg voor een baby gecombineerd met weinig slaap bij vlagen pittig. Maar voor sommige vrouwen en ook mannen is de eerste periode met hun kind zelfs een heel donkere wolk. Zij kampen met een postnatale depressie. Oftewel: ze hebben depressieve gevoelens en vaak ook angstklachten in de eerste periode met hun kind. Wat kun je als werkgever doen om een medewerker tijdens en na het herstel te ondersteunen? Dit artikel geeft je info en tips.

Wat is een postnatale depressie?

Een postnatale depressie (ook wel ‘postpartum depressie’) houdt in dat iemand ernstige depressieve klachten krijgt na de geboorte van een kind. Vaak gaat het dan om somberheid, verdriet, extreme vermoeidheid en ook veel angstklachten. Gemiddeld duurt een postnatale depressie zo’n 4-6 maanden, maar soms ook veel langer. Niet altijd worden depressieve klachten daadwerkelijk als een postnatale depressie herkend. Daardoor leiden veel patiënten (en hun gezin) hier onnodig lang onder.

Symptomen postnatale depressie

De symptomen van een postnatale depressie ogen op zichzelf onschuldig; veel mensen met een pasgeboren baby zullen last hebben van vermoeidheid en overbezorgdheid. Maar het verschil tussen normale somberheid en een postnatale depressie is dat het in het laatste geval nog maar nauwelijks lukt om de taken als ouder te vervullen of zelf goed te functioneren. Ook worden de klachten bij een postnatale depressie vaak in de loop der tijd erger.

Iemand met een postnatale depressie is meestal niet in staat om na het zwangerschapsverlof direct weer te werken en soms ook niet om zelf voor het kind te zorgen. Maar goed om te weten: een postnatale depressie uit zich bij iedereen anders. En waar een postnatale depressie bij de meeste mensen al in de eerste weken na de geboorte tot uiting komt, merken anderen de postnatale depressie misschien pas zodra ze weer aan het werk gaan.

De belangrijkste symptomen van een postnatale depressie zijn:

• minder plezier ervaren in dingen waar je anders plezier aan beleefde
• snel overprikkeld raken (bijvoorbeeld door een huilende baby) 
• extreme vermoeidheid en lusteloosheid
• moeite met in slaap komen of juist heel veel slapen
• gespannen of zenuwachtig zijn en continu aan staan
• negatieve gevoelens richting de baby ervaren
• geen moeder- of vadergevoelens ervaren
• overbezorgd zijn over de baby (soms tot doodsangsten aan toe)
• dwanggedachten of intrusies (gedachten dat je de baby of jezelf iets aandoet)
• angsten en soms ook suïcidale gedachten
• veel piekeren
• schuldgevoel richting het kind
• slecht voor jezelf zorgen (bijvoorbeeld te weinig of juist te veel eten)
• moeite met concentreren en vergeetachtigheid
  
  

Hoeveel vrouwen krijgen een postnatale depressie?

Volgens cijfers van het Trimbos-instituut krijgt zo’n 10% van de pas bevallen Nederlandse vrouwen een postnatale depressie. Oftewel: ongeveer 16.000 Nederlandse vrouwen per jaar. Overigens weten niet al die vrouwen dát zij een postnatale depressie hebben. Vaak wordt dit nog gemist, willen zij zelf niet toegeven dat ze weinig voelen voor hun kind of denken ze dat het erbij hoort. “Geniet ervan!”, zegt hun omgeving. Dat maakt het erg moeilijk om het toe te geven als je je juist verre van fijn voelt nu je kind er is. Sommige vrouwen gaan daardoor ook ernstig aan zichzelf twijfelen.

Overigens is het heel normaal dat vrouwen die een kind krijgen de eerste dagen last hebben van stemmingswisselingen en dat je in de eerste tijd met een baby bijvoorbeeld slecht slaapt. Ongeveer 40-80% van de vrouwen die een kind krijgen, heeft last van emotionele schommelingen.

Hoe ontstaat een postnatale depressie?

Dr. Estrella Montoya, psycholoog bij Altrecht en specialist op het gebied van hormonen en de gedragseffecten daarvan, vertelt aan How About Mom dat een postnatale depressie vaak voor een groot deel gaat over angst. Aan de oppervlakte is vooral de somberheid zichtbaar. Maar daar gaat vaak angst over het ouderschap of over de baby achter schuil. Montoya legt uit: “Als je de hele dag dit soort angstige of negatieve gedachten hebt, word je daar somber van.”

Volgens Montoya komt een postnatale depressie deels door de ingrijpende gebeurtenis die moeder of vader worden is. Daarnaast hebben de zwangerschap en bevalling veel impact op de hormoonspiegel van vrouwen. Montoya legt uit dat sommige hormoonwaarden tijdens de zwangerschap 300x hoger liggen. Na de bevalling gaan die hormoonspiegels heel snel terug naar een lager niveau. Dat kan meespelen bij het ontstaan van een postnatale depressie.

Maar ze benadrukt dat een postnatale depressie vaak het gevolg is van een combinatie van factoren. Het is vaak deels hormonaal, maar kan ook voortkomen uit andere psychische klachten, veel stress, relatieproblemen, ernstig slaapgebrek, persoonlijkheidskenmerken of copingstrategieën.

Verder zijn vrouwen (volgens Mentaal Vitaal) gevoeliger voor een postnatale depressie als…

• …postnatale depressie in de familie voorkomt;
• …ze lichamelijk of emotioneel vermoeid zijn;
• …de zwangerschap of bevalling moeilijk is verlopen;
• …ze tijdens de zwangerschap al sombere of depressieve gevoelens hebben;
• …ze eerder een (postnatale) depressie hebben gehad;
• …er relatieproblemen zijn of de partner weinig steun biedt;
• …iemand onverwerkte trauma’s heeft, soms zelfs uit de jeugd;
• …ze vitaminetekorten (vooral vitamine B6 en B12, zink en ijzer) hebben;
• …hun schildklier niet optimaal werkt;
• …er tijdens de zwangerschap of rondom de bevalling nog iets ingrijpends gebeurt (zoals een verhuizing of het verlies van een dierbare);
• …ze normaal al veel last hebben van hormonale schommelingen (zoals bij PMS);
• …ze hoge eisen aan zichzelf stellen en moeite hebben met ‘nee’ zeggen.
  
  

Verder gaan volgens Ineke de Kruijff, kinderarts in het St. Antonius Ziekenhuis gespecialiseerd in huilen bij baby’s, een baby die veel huilt en een postpartum depressie vaak samen. Dat is overigens een kip-of-ei-verhaal: ontstaat de depressie doordat de baby veel huilt of doen de depressieve klachten ook veel met het gedrag van de baby? Wat in elk geval vaststaat: ouders met een huilbaby kunnen meer moeite hebben om zich aan het kind te binden en ervaren meer stress, angst en depressieve gevoelens.

Met een overmatig huilende baby is de kans op een postnatale depressie bij vrouwen 50% in plaats van 10%. Ook partners hebben meer risico op depressieve klachten als hun baby veel huilt (een risico van 21% in plaats van 3%).

Postnatale depressie en werk

Tijdens een postnatale depressie kunnen de meeste mensen niet aan het werk. Een postnatale depressie heeft heel veel impact op hoe iemand zich voelt en in het leven staat. Hoe lang het duurt voordat iemand na een postnatale depressie weer kan werken, verschilt enorm. Dat benadrukt ook Peter Mulders, psychiater in de zwangerschaps- en ziekenhuispsychiatrie in het Radboudumc. Soms zijn gesprekken met een psycholoog voldoende; soms is slaapmedicatie nodig of helpen antidepressiva goed. Maar er zijn ook ernstige gevallen waarin opname nodig is.

Het is vooral belangrijk dat een medewerker met een postnatale depressie de tijd neemt om te herstellen en aan de nieuwe rol als ouder te wennen. Veel ouders ervaren na hun herstel nog een tijdje schuldgevoel richting hun kind. Als iemand dan te snel weer aan het werk gaat, kan een verstoorde werk-privébalans of overspanning op de loer liggen. Dus geef als werkgever de tijd om rustig te re-integreren. Ga ook in gesprek met de bedrijfsarts en de medewerker zelf over wat wel/niet lukt.

Hoe kun je medewerkers met een postnatale depressie bijstaan?

Een postnatale depressie is een serieuze mentale aandoening. Mensen met een postnatale depressie hebben dan ook meestal een deskundige behandeling door een psycholoog of psychiater (voor passende medicatie) nodig. De bedrijfsarts regelt de begeleiding hierbij vanuit het werk. Maar wat kun je als werkgever doen wanneer jouw medewerker een postnatale depressie heeft? Of als je medewerker na een postnatale depressie weer aan het werk gaat? Dit zijn 7 tips.

1. Vermoed je klachten? Denk met je medewerker mee

   Vaak wordt een postnatale depressie pas laat ontdekt. Veel mensen schamen zich onnodig voor hun depressieve gevoelens en blijven ermee rondlopen. Dat is zonde, want met een goede behandeling is erger te voorkomen. Heb je het idee dat een medewerker na de geboorte erg gestrest is, het niet trekt of prikkelbaar is? Ga dan een op een in gesprek. Hoe gaat het nu, op het werk en thuis? Trekt iemand het wel? Wat zou je medewerker nu van jou nodig hebben?
   
   Bied eventueel aan om met een coach te praten (tip: bij WorkFamily Solutions bieden we coaching voor werkende ouders) of koppel je medewerker aan de bedrijfsarts. Er hoeft niet altijd sprake te zijn van een postnatale depressie. Maar ook bij somberheidsklachten of veel werkstress is het belangrijk om er op tijd bij te zijn.
   
   Heb je het idee dat het echt niet goed gaat met een medewerker? Dan kun je het beste aanraden om hulp te zoeken, bijvoorbeeld bij de huisarts of een gespecialiseerde psycholoog. Juist omdat een postnatale depressie grote consequenties heeft (ook op de andere gezinsleden) is vroege hulp heel belangrijk.
   
   

2. Blijf in gesprek

   Zolang je medewerker ziek thuis zit, verloopt het contact vaak via de bedrijfsarts. Wel kun je natuurlijk regelmatig laten blijken dat je aan de medewerker denkt. Stuur een kaartje of bloemen vanuit het hele team. En laat vooral niet alleen in de eerste weken van je horen, maar blijf ook de moeite nemen om (al is het via de bedrijfsarts) te vragen hoe het gaat.
   
   Vraag daarbij ook gerust wat je medewerker fijn zou vinden. De ene medewerker zal het erg waarderen als je een keer belt of langskomt. Maar iemand anders heeft daar misschien juist totaal geen behoefte aan.
   
   

3. Vergeet ook de partners niet

   Ook mannen en partners van een bevallen vrouw kunnen een postnatale depressie krijgen. Dat benadrukt ook Mijke Lambregtse-van den Berg (psychiater, kinder- en jeugdpsychiater en universitair hoofddocent aan het Erasmus MC). Internationaal onderzoek laat zien dat zo’n 5-10% van de partners na de bevalling depressieve klachten heeft. Volgens Lambregtse-van den Berg kunnen partners zich machteloos voelen als het met hun vrouw niet goed gaat. Ze zijn veel aan het zorgen en komen daardoor nauwelijks nog toe aan hun eigen behoeften. Of ze kunnen zelf overweldigd raken door de combinatie werk, gezin en slapeloze nachten. De kans op depressieve klachten bij partners neemt wel 1-6 keer toe als hun vrouw een postnatale depressie heeft.
   
   Wat helpt om deze klachten bij mannen te voorkomen? Ouderschapsverlof voor vaders kan verlichting geven. Stip dit als werkgever dus zeker aan bij (aanstaande) vaders of partners van een bevallen vrouw, al helemaal als je weet dat de vrouw op dit moment psychische klachten heeft. Ook de vader moet een nieuwe balans vinden in het leven met een kind in combinatie met werk.
   
   Ouderschapsverlof geeft de tijd om te wennen aan de nieuwe rol als ouder én om er voor de vrouw te zijn en taken te verdelen. Ook zorgverlof kan een optie zijn als het echt niet goed gaat met de bevallen vrouw.
   
   

4. Breng lotgenoten met een postnatale depressie met elkaar in contact

   Maar liefst 1 op de 10 bevallen vrouwen in Nederland krijgt te maken met een postnatale depressie, en ook bij partners is dit zo’n 3%. Dat betekent dat er in grotere organisaties wellicht meer vrouwen of partners rondlopen die hiermee te maken hebben gehad. Op depressie of angst ligt een onnodig taboe. Er zijn talloze mensen met klachten, maar veel mensen met deze klachten kennen nauwelijks lotgenoten. Daarin kun jij als werkgever het verschil maken. Ken je iemand die hier ook last van heeft gehad? Kijk dan of je jouw medewerker met diegene in contact kunt brengen.
   
   Mensen met een postnatale depressie kunnen zich erg eenzaam voelen, omdat het voelt alsof zij de enigen zijn die niet genieten van de eerste periode met hun baby. Lotgenotencontact kan dan heel steunend zijn. Ook kan een ervaringsdeskundige misschien tips geven of laten zien dat het uiteindelijk echt goed kan komen.
   
   

5. Stel vragen zonder advies te geven

   Bijna elke ouder heeft stress en heftige emoties ervaren in de eerste periode met een kind. Het is dan ook misschien verleidelijk om met tips te strooien of eigen ervaringen te delen. Maar juist als een medewerker met depressieve gevoelens worstelt of heeft geworsteld, is het handiger om (goedbedoelde) adviezen in te slikken.
   
   Stel vragen vanuit oprechte interesse en luister naar wat je medewerker vertelt, maar zonder advies te geven. Vraag vooral wat diegene van jou nodig heeft en faciliteer daarin.
   
   

6. Bied flexibiliteit als je medewerker terug op het werk is

   Na een postnatale depressie weer aan het werk gaan, is voor veel ouders een hele ommezwaai. Teruggaan naar het werk als je een kind hebt gekregen, is sowieso al een grote stap. Maar al helemaal als je er een tijdje uit hebt gelegen met heftige klachten. Vaak is het dan een zoektocht naar een goede balans vinden. Soms moet iemand ook antidepressiva of antipsychotica slikken, met de bijwerkingen die daarbij horen. Het kan dan ook zeker zo zijn dat je medewerker niet direct de oude is en nog een tijdje stressgevoeliger of minder energiek is.
   
   Gun je medewerker hier de tijd voor en bied bijvoorbeeld mogelijkheden om thuis te werken of eerder weg te gaan. Wees flexibel, juist om te zorgen voor blijvend herstel.
   
   

7. Ontlast ouders in de werk-privébalans

   Postnatale depressie of niet, de combinatie van ouderschap en werk is voor veel ouders pittig. Ze lopen tegen concrete vraagstukken aan, maar kunnen ook worstelen met alle ballen die ze hoog te houden hebben. Dáár kun jij ouders in je organisatie een handje mee helpen. 

Hoe? Werk samen met WorkFamily Solutions. Wij bieden bedrijfsopvangplekken en coaching voor werkende ouders binnen jouw organisatie. Ook als ouders worstelen met de mentale last van het ouderschap, begeleiden onze experts hen hier graag bij.

Ben je benieuwd wat we voor jouw organisatie kunnen doen? Plan een kennismaking. Dan denken we graag mee.